Biên tập viên không nằm trong top những nghề “hot” nhưng vẫn luôn thu hút được rất nhiều sự quan tâm của các bạn trẻ. Những bạn yêu viết lách hãy thử tìm hiểu nghề này xem nhé!

Biên tập viên là ai?

Theo Từ điển Tiếng Việt (NXB TP. HCM) : “Biên tập là biên soạn, góp ý kiến với tác giả, kiểm tra những sai sót của bản thảo tài liệu, đưa đi xuất bản”.

Một cách chính xác, biên tập viên không phải là một nghề mà là một vị trí công việc, xuất hiện trong các lĩnh vực như Báo chí, Truyền hình, Xuất bản… Đây thường là vị trí yêu cầu nhiều năm kinh nghiệm, đòi hỏi kiến thức, kỹ năng chuyên sâu của người làm bởi những người biên tập chính là người nâng cao chất lượng, đảm bảo tính chính xác của các bản thảo văn học, bài viết của phóng viên hoặc chỉnh sửa kịch bản cho các chương trình truyền hình.

Biên tập viên làm gì?

Có lẽ sẽ rất nhiều người muốn biết nhiệm vụ thực sự của một  biên tập viên trong toàn soạn là gì? Nếu câu hỏi này được đặt cho một người bình thường thì có thể câu trả lời chỉ là sửa lỗi các bài viết. Nhưng nếu đặt câu hỏi này với một biên tập viên thực sự thì câu trả lời sẽ khác: từ nghe ngóng họp bàn về tin tức, chỉ định đề tài, làm việc với phóng viên, cho tới sửa bài và chỉ dẫn dàn trang….

• Đối với lĩnh vực Báo chí, khi một phóng viên đi viết bài về, việc đầu tiên họ làm chính là giao bài cho biên tập viên, người sẽ kiểm tra thông tin, đọc lại, góp ý về cách viết và sửa chữa bài viết. Ngoài các lỗi về diễn đạt thông thường, bài viết có thể gặp phải nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn như thông tin bị xuyên tạc, bịa đặt một cách cố tình (hoặc vô tình). Biên tập viên sẽ là người bảo vệ uy tín của toàn soạn và các phóng viên bằng việc kiểm định các thông tin này trước khi chúng được xuất bản. Vì kinh nghiệm và kỹ năng uyên bác, họ cũng tham gia vào công việc định hướng nội dung cho cả tòa soạn. Nói cách khác, vai trò của họ trong tòa soạn chính là tạo ra sản phẩm có chất lượng và diện mạo tốt nhất tới tay người đọc;
• Trong lĩnh vực Truyền hình, các biên tập viên thực chất chính là các phóng viên truyền hình. Không “nhàn nhã” như hình ảnh chỉ ngồi đọc tin lúc lên hình, trước đó họ là người lên ý tưởng, tìm kiếm nguồn tin, lấy tin, biên tập thành bản tin, đọc tin và đảm bảo công việc ghi hình để bản tin của mình luôn “đáng xem” nhất. Họ phải luôn sáng tạo trong việc dẫn dắt, khai thác vấn đề, lựa chọn và khai thác nhân vật phỏng vấn phù hợp, cũng như ứng biến với muôn vàn tình huống có thể xảy ra khi bắt đầu ghi hình;
• Trong lĩnh vực Xuất bản, một biên tập viên đã từng viết như sau về nghề của mình: “Đây nhé, bạn có thể phải cùng với tác giả thiết kế nên cấu trúc cuốn sách, một bộ xương sống để tác giả đắp da đắp thịt vào. Khi tác giả đã có một nội dung tàm tạm, bạn xem xét tổng thể và có thể đề nghị tác giả thêm chỗ này bớt chỗ kia. Sau đó bạn soi từng dòng từng chữ một cách tỉnh táo xem tác giả viết đã đúng chưa (đúng sự thực, đúng nhân vật, đúng tình cảm, đúng tình huống, đúng chính tả,…), và viết đã hay chưa. Nếu cuốn sách có ảnh hoặc cần ảnh, bạn sẽ phải lục lọi các nơi tìm kiếm, hoặc chọn trong hàng lô lốc ảnh tác giả gửi để chọn những tấm đẹp nhất, phù hợp nhất, và bạn phải quyết định đặt ảnh vào những phần nội dung nào để đạt hiệu quả minh họa tốt nhất. Bạn sẽ nghĩ về tên sách, có rất nhiều cái tên không hay, và bạn nhất định phải đổi v.v…”.

Kỳ thực đây mới chỉ là một đoạn ngắn trong phần mô tả công việc của một biên tập viên sách. Để nói về nghề này, có thể tóm gọn, đây là người chăm lo từ A-Z cho một cuốn sách để nó có thể được xuất bản, tái bản.

Biên tập viên làm việc ở đâu?

• Làm việc tại các toà soạn báo, đài phát thanh, truyền hình, nhà xuất bản

Chiếm số lượng đông đảo và phong phú nhất vẫn là những biên tập viên hoạt động trong các toà soạn báo in, đài phát thanh, đài truyền hình và toà soạn báo Internet. Trong từng toà soạn, đài truyền hình, tùy thuộc vào mục đích, tôn chỉ, đối tượng khán giả, độc giả mà biên tập viên được phân công cụ thể về các ban, tiểu ban như ban Nội chính, Khoa học – Giáo dục, Văn hoá- Xã hội, Kinh tế, Quốc tế…

• Làm việc trong lĩnh vực chỉ đạo hoặc quản lý Nhà nước về báo chí

Trong lĩnh vực này, tuỳ vào khả năng, điều kiện và kinh nghiệm công tác, bạn có thể làm việc tại:

– Vụ báo chí (Ban Tư tưởng – Văn hoá Trung ương).

– Cục báo chí (Bộ Văn hoá- Thông tin)

– Các sở văn hoá – Thông tin tỉnh, thành phố…

• Làm việc trong các phòng Thông tin – Báo chí của các cơ quan, các Bộ, ban, ngành, lực lượng vũ trang hoặc các tổ chức chính trị- xã hội, các công ty truyền thông, các doanh nghiệp…

– Làm việc trong lĩnh vực nghiên cứu và đào tạo báo chí ở các trường đại học, viện nghiên cứu có ngành báo chí.

– Làm việc trong các tổ chức quốc tế, tùy viên báo chí các Đại sự quán trong và ngoài nước.

Làm thế nào để trở thành biên tập viên?

Thường thấy  ở Việt Nam không ai dạy nghề này cho chuyên nghiệp. Dạy viết báo có trường có lớp, dạy biên tập thì không; hoặc nếu có cũng chỉ qua loa, sơ sài. Thông thường, lãnh đạo các tờ báo sẽ chọn một số phóng viên, những nhà báo hành nghề lâu năm, viết lách tốt và đề nghị họ trở thành biên tập viên. Tổng thư ký hoặc thư ký tòa soạn sẽ chỉ dẫn thêm cho họ một số quy định về biên tập rồi dạy nghề cho họ.