Lịch sử, trái với suy nghĩ của nhiều người, thực sự là một môn khoa học thú vị. Thậm chí có người còn từng ví “Lịch sử là môn học có tính suy luận và đòi hỏi mạch tư duy đến lạ kì”. Các nhà sử học, những người chuyên nghiên cứu về lịch sử không chỉ nổi bật bởi học vấn uyên bác mà còn được biết đến như những người có óc suy luận chặt chẽ, cùng niềm đam mê nghiên cứu khoa học bất tận.

Nhà sử học là ai?

Nhà sử học nghiên cứu các sự kiện, hoạt động của con người đã diễn ra trong quá khứ, để từ đó rút ra kết luận cho từng thời kỳ hay cả quá trình lịch sử. Họ tiến hành nghiên cứu lịch sử quốc gia, khu vực hay lịch sử thế giới, nghiên cứu từng giai đoạn hay cả quá trình phát triển lịch sử, cũng có khi đi sâu vào từng sự kiện, từng con người cụ thể.

Mỗi nhà sử học thường nghiên cứu sâu về một lĩnh vực, hay một giai đoạn lịch sử nhất định như lịch sử văn hóa, lịch sử Nhà nước pháp luật, lịch sử Việt Nam cổ trung đại, lịch sử Việt Nam cận đại v.v…

Nhà sử học làm gì?

Công việc chính của các nhà sử học thường bao gồm:

• Xem xét, đánh giá và làm sáng tỏ những sự kiện lịch sử đã xảy ra trong quá khứ bằng cách khai thác thông tin qua các nguồn sử liệu như di tích lịch sử, hiện vật trong bảo tàng, thư tịch cổ, các sáng tác dân gian (truyền thuyết, ca dao, hò, vè), phong tục tập quán, hồi ký, nhật ký, thư từ, báo chí, các cuộc phỏng vấn, các công trình nghiên cứu của các nhà sử học khác;
• Tìm và đọc các nguồn sử liệu để lấy thông tin, sau đó sắp xếp lại và kiểm tra tính chính xác của thông tin, từ đó đưa ra các kết luận;
• Giới thiệu kết quả nghiên cứu qua các tạp chí chuyên ngành, các công trình nghiên cứu, các bài giảng;
• Nghiên cứu tại các viện, trung tâm nghiên cứu, cố vấn cho các kế hoạch, chương trình có liên quan đến lịch sử, giảng dạy lịch sử tại các trường học.

Nhà sử học làm việc ở đâu?

Công việc của nhà sử học diễn ra ở rất nhiều nơi. Ở mỗi địa điểm làm việc, công việc của nhà sử học lại có những đặc thù riêng:

Trong phòng nghiên cứu, nhà sử học phân tích, tổng hợp và đối chiếu, so sánh các nguồn sử liệu với nhau, nhằm tìm ra câu trả lời chính xác cho các sự kiện.

Tham gia các cuộc khai quật khảo cổ học, nhà sử học tìm kiếm các hiện vật khảo cổ để phân tích, làm sáng tỏ những sự kiện, nhân vật lịch sử có liên quan.

Nhà sử học còn tham gia các cuộc điền dã dân tộc học (*) để tìm hiểu phong tục tập quán, đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa của một tộc người.

Họ còn tham gia các hội thảo, các chương trình hợp tác nghiên cứu trong và ngoài nước. Cũng có khi họ tham gia thực hiện các chương trình phát thanh, truyền hình để làm sáng tỏ một vấn đề lịch sử đang được quan tâm.

(*) một chuyến đi thực tế tới các vùng sinh sống của các dân tộc khác nhau

Nhà sử học có thể là nhà nghiên cứu lịch sử tại các viện nghiên cứu, giảng viên tại các trường đại học, cao đẳng hoặc giáo viên tại các trường phổ thông.

Để phổ biến các kiến thức lịch sử, nhà sử học cũng có thể làm việc trong các bảo tàng, các nhà xuất bản, các toà soạn báo, các cơ quan hành chính Trung ương và địa phương. Họ làm cố vấn cho việc hoạch định các chính sách phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội v.v… Các chương trình truyền hình, các tour du lịch… cũng thường sử dụng các nhà sử học với vai trò cố vấn.

Nhà sử học thường làm việc toàn thời gian. Phần lớn thời gian làm việc, các nhà sử học thường nghiên cứu trong các viện, phòng nghiên cứu. Ngoài ra, các nhà sử học cũng dành thời gian nghiên cứu tại các cuộc khai quật, các cuộc điền dã ngoài trời.